J. R. R. Tolkien

J. R. R. Tolkien ingilis yazıçısı, şairi, filoloqu və akademikidir. O, Üzüklərin Lordu və Hobbit kimi fantastik fantastika əsərləri ilə tanınır.Tolkien məşhur Orta Dünyanın qurucusudur.

Tolkien 3 yanvar 1892-ci ildə Cənubi Afrikada anadan olub. 1896-cı ildə atası vəfat edəndə ailə İngiltərəyə köçdü. Tolkien Oksford Universitetində ingilis dili və filologiya üzrə təhsil alıb. Birinci Dünya Müharibəsində xidmət etmişdir. Müharibədən sonra Oksford Universitetində professor kimi işləməyə başladı.Tolkien uşaq ikən fantastik fantastika əsərləri yazmağa başladı. The Lord of the Rings və Hobbit onun ən məşhur əsərləridir. Bu əsərlər Orta Yer kimi tanınan uydurma kainatda cərəyan edir. Orta Yerdə yaxşı və şər qüvvələri arasında mübarizə gedir. Üzüklərin lordu mübarizədən bəhs edir.Tolkienin əsərləri dünyada milyonlarla tirajla satılıb və bir çox dillərə tərcümə olunub.The lord if the Rings trilogiyası Piter Cekson tərəfindən böyük ekrana uyğunlaşdırılıb və kassa rekordları qırıb.Tolkien fantastik fantastika janrının qabaqcıllarından biridir. Onun əsərləri bir çox yazıçı və rejissorlara təsir edib. Tolkienin əsərləri təxəyyülümüzü zənginləşdirən, bizi yeni dünyalara aparan əsərlərdir.

Tolkien Həyatı haqqında

Birinci Dünya Müharibəsindən sonra ilk mülki işi Oksford İngilis Lüğətində olub, burada əsasən W hərfi ilə başlayan alman sözlərinin tarixi və etimologiyası üzərində işləyirdi. 1920-ci ildə o, Lids Universitetində ingilis dilini oxuyan kimi vəzifə tutdu və orada ən gənc professor oldu. Lids Universiteti, oradakı ən gənc professor oldu. Lidsdə olarkən o, Orta İngilis Sözünü və E. V. Qordonla birlikdə Ser Qavayn və Yaşıl Cəngavərin qəti nəşrini hazırladı; hər ikisi bir neçə onilliklər ərzində akademik standart işlərə çevrildi. O, Ser Qawain, Pearl və Ser Orfeonu tərcümə edib. O, 1925-ci ildə Pembrok Kollecində Rawlinson və Anglo-Sakson Bosworth professoru kimi təqaüdlə Oksforda qayıtdı.

1919-cu ilin ortalarında qadın kolleclərinin ilk illərində yaxşı müəllimlərə böyük ehtiyacı olduğunu və Tolkienin evli olduğunu nəzərə alaraq, o, bakalavr tələbələrinə, xüsusən də “Lady Margaret Hall” və “St Hugh’s College”-da fərdi dərslər verməyə başladı.

Pembrok Kollecində işlədiyi müddətdə Tolkien “Hobbit”i və “Üzüklərin Rəbbi”nin ilk iki cildini Şimali Oksfordda, 20 Northmoor Road-da yaşayarkən yazdı. O, həmçinin 1928-ci ildə Sir Mortimer Uilerin Lidney Parkında, Qlosterşirdə Roma Asklepeionunu kəşf etməsindən sonra, 1932-ci ildə “Nodens” adı ilə bağlı filoloji məqalə dərc etdirdi.

Tolkien ƏSƏRLƏRİ

1939 – Məqalə: “Nağıllar haqqında”
Bu məqalədə nağıl ədəbi forma kimi müzakirə edilir. Əvvəlcə 1939-cu ildə Şotlandiyanın Sent-Endryus Universitetində Endryu Lanqın mühazirəsi kimi yazılmışdır. Tolkien əsas diqqəti Endryu Lanqın folklorşünas və nağıl kolleksiyaçısı kimi işinə yönəldir. O, Langın “Nağıl Kitabı” kolleksiyalarında səyahətçi nağıllarından, canavar nağıllarından və digər növ hekayələrdən geniş istifadə etməsi ilə razılaşmır. Tolkien daha dar bir perspektivə sahib idi və nağıl hekayələrini perili və ya pəri olmayan sehrli bir diyarda baş verən kimi nəzərdən keçirdi. O, bunları insan təxəyyülü ilə insan dilinin qarşılıqlı təsirinin təbii inkişafı kimi görürdü.

Hobbit (1936)
Tolkien heç vaxt hekayələrinin populyarlaşacağını gözləmirdi, lakin bir neçə il əvvəl öz övladları üçün yazdığı “Hobbit” adlı kitabı 1936-cı ildə London nəşriyyat firmasının Corc Allen əməkdaşı Syuzan Daqnalın diqqətini çəkdi. O, Tolkieni onu nəşrə təqdim etməyə razı saldı. Bir il sonra nəşr olunduqda, kitab böyüklər kimi uşaqlara da müraciət etdi və naşirlər Tolkiendən davamını yazmağı xahiş edəcək qədər məşhur oldu. Daha sonra Amerikada da “Hobbit” nəşr olundu və sonrakı illərdə Oksford professorunu fantastik fantastikanın atasına çevirdi.

Üzüklərin Lordu( The lords of the Rings) (1937-1949)
“Hobbit”dən sonra nəşriyyat şirkətinin davam seriyası üçün müraciəti Tolkieni ən məşhur əsərinə çevrilən “Üzüklərin hökmdarı” epik romanına (ilk olaraq 1954-1955-ci illərdə üç cilddə nəşr olundu) başlamasına səbəb oldu. Tolkien seriala 1937-ci ildə başlayıb. 1937-1947-ci illərdə onun üzərində işləmişdir. O, Üzüklərin Rəbbi üçün əsas povest və əlavələri yazmağa on ildən çox vaxt sərf etdi, bu müddət ərzində Mürəkkəblərin, xüsusən də Narniya Salnamələrinin müəllifi ən yaxın dostu C.S.Lyuisin daimi dəstəyini aldı. Həm Hobbit, həm də Üzüklərin lordu Silmarilliondan sonra baş verir, lakin hər ikisi Silmarilliondan əvvəl yazılmış kitablardır.

Tolkien əvvəlcə Üzüklərin lordu Hobbit üslubunda uşaq nağılı olmasını nəzərdə tutmuşdu, lakin o, yazdıqca tez bir zamanda daha qaranlıq və daha ciddi oldu. “Hobbit”in birbaşa davamı olmasına baxmayaraq, o, Tolkienin əvvəlki illərdə qurduğu Beleriandın böyük tarixinə əsaslanaraq yaşlı auditoriyaya müraciət etdi və nəticədə onun ölümündən sonra The Silmarillion və digər cildlərdə nəşr olundu. Tolkien kitabın uğurundan sonra inkişaf edən fantaziya janrına güclü təsir göstərmişdir.

1960-cı illərdə olduqca populyarlaşdı və o vaxtdan həm satışlar, həm də oxucu sorğularına əsasən, 20-ci əsrin ən məşhur bədii əsərlərindən biri olaraq sıralandı. 2003-cü ildə BBC-nin keçirdiyi “Böyük Oxu” sorğusunda Üzüklərin lordu Britaniyanın “Sevimli Romanı” olaraq təyin olundu. Avstraliyalılar 2004-cü ildə Avstraliyanın ABC telekanalı tərəfindən aparılan sorğuda Üzüklərin lordunu “Mənim Sevimli Kitabım” olaraq seçdilər. 1999-cu ildə Amazon.com müştəriləri arasında keçirilən sorğuda Üzüklərin lordu onların sevimli “minilliyin kitabı” kimi qiymətləndirilib. 2002-ci ildə BBC-nin keçirdiyi sorğuda Tolkien 92-ci “Ən böyük britaniyalı” seçildi. Onun populyarlığı yalnız ingilisdilli dünya ilə məhdudlaşmır: 2004-cü ildə Böyük Britaniyanın “Böyük Oxu” sorğusundan ilhamlanan sorğuda, təxminən 250.000 alman “Üzüklərin hökmdarı”nı ən sevimli ədəbiyyat əsəri hesab edirdi.

Silmarillion (1977)
Tolkien kitabın əsaslarını 1914-cü ildə başlayır. Onun məqsədi Britaniya tarixini mifoloji dildə izah etmək idi. Tolkien, Beren, Lúthien və Túrin hekayələrini özündə əks etdirən qısa mifologiyanın layihəsini yazdı; və bu layihə nəhayət Quenta Silmarillion-a çevrildi, Tolkienin üç dəfə başladığı, lakin heç vaxt nəşr olunmadığı epik tarix. Tolkien ümidsiz şəkildə onu Üzüklərin lordu ilə birlikdə nəşr etməyə ümid edirdi, lakin naşirlər (həm Allen & Unwin, həm də Collins) imtina etdilər. Bundan əlavə, 1950-ci illərdə İngiltərədə çap xərcləri çox yüksək idi və bu, Silmarillion-un Üzüklərin lordu kimi üç cilddə nəşrini tələb edirdi. Bu daimi yenidən yazının hekayəsi Tolkienin oğlu Kristofer Tolkien tərəfindən redaktə edilən və ölümündən sonra nəşr olunan Orta Yerin Tarixi seriyasında danışılır. 1936-cı ildən Tolkien bu çərçivəni Atlantis əfsanəsindən ilhamlanaraq Numenorun çöküşü hekayəsini də daxil etmək üçün genişləndirməyə başladı.

Tolkien oğlu Kristoferi özünün ədəbi icraçısı təyin etdi və o (sonralar özlüyündə tanınmış fantaziya yazıçısı olmuş Qay Qavriel Kayın köməyi ilə) bu materialın bir hissəsini The Silmarillion kimi nəşr olunan vahid ardıcıl cilddə redaktə etdi. 1977-ci ildə. 1978-ci ildə ən yaxşı fantastik roman üçün Lokus Mükafatını aldı.

Yarımçıq nağıllar və Orta Dünya Tarixi
1980-ci ildə Kristofer Tolkien Numenor və Orta Dünya Yarımçıq Nağılları adı altında daha çox parçalanmış material toplusunu nəşr etdi. Sonrakı illərdə (1983-1996) o, dərc olunmamış qalan materialların çoxunu qeydlər və geniş şərhlərlə birlikdə “Orta Dünya Tarixi” adlı on iki cildlik seriyasında nəşr etdi. Onlar natamam, tərk edilmiş, alternativ və tamamilə ziddiyyətli hesabları ehtiva edir, çünki Tolkien üçün həmişə davam edən bir iş idi və o, nadir hallarda hər hansı bir hekayə üçün qəti bir versiyaya qərar verdi. Ən yaxın iki əsər olan Üzüklərin lordu və Hobbit arasında tam uyğunluq yoxdur, çünki Tolkien heç vaxt onların bütün ənənələrini tam birləşdirməyib. 1965-ci ildə “Hobbit”in üçüncü nəşri üçün redaktə edərkən o, nəsr üslubuna görə kitabı tamamilə yenidən yazmağa üstünlük verəcəyini söylədi.

Sağ olduqda nəşr olunan əsərləri

1925 – Sir Gawain And The Green Knight (editör, E.V. Gordon ile birlikte)
1936 – Beowulf: The Monsters And The Critics
1937 – Hobbit
1939 – Fairy Stories
1949 – Farmer Giles Of Ham
1957 – Yüzüklerin Efendisi
1962 – The Adventures Of Tom Bombadil
1967 – Smith Of Wootton Major, The Road Goes Ever On

Ölümünden sonra nəşr olunan əsərləri

1976 – The Father Christmas Letters
1977 – Silmarillion
1980 – Bitmemiş Öyküler
1981 – The Letters of J. R. R. Tolkien
1982 – Mr. Bliss
1983 – The Monsters And The Critics And Other Essays, Kayıp Öyküler Kitabı 1
1984 – Kayıp Öyküler Kitabı 2
1985 – The Lays Of Beleriand
1986 – The Shaping of Middle-Earth
1987 – The Lost Road and Other Writings
1988 – The Return Of The Shadow
1989 – The Treason Of Isengard
1990 – The War Of The Ring
1992 – Şairin Defeated
1993 – Morgoth’s Ring
1994 – The War of the Jewels
1996 – The Peoples of Middle-earth
1998 – Roverandom
2007 – Húrin’in Çocukları
2008 – Tehlikeli Diyardan Öyküler
2015 – Kullervo’nun Hikayesi
2016 – Beren ve Lúthien’in Hikâyesi
2018 – Gondolin’in Düşüşü
2021 – The Nature of Middle-earth
2022 – The Fall of Númenor