Stephen Hawking kimdir?

Tam adı “Stephen William Hawking” olan Stephen Hawking, bir İngilis alimidir. Hawking, 8 yanvar 1942-ci ildə İngiltərənin oxford kəndində dünyaya gəlmişdir. Təhsil həyatına parlaq bir başlanğıc edə bilməyən və 8 yaşına qədər oxumağı tam öyrənə bilməyən alim, həyatı boyu etdiyi əsər ilə müasir dünyanın Eynşteyni sayılmışdır.Stephen Hawking Oksfordda anadan olsa da, uşaqlığı Londonda keçdi. Uşaqlığı boyunca ətrafda gördüyü cisimlərin işləmə mexanizmlərini öyrənməkdən zövq alırdı.

Stephen Hawking təhsil həyatı

11 yaşında St. Albans məktəbinə gedən Hawking,  məktəbi bitirdikdən sonra, atasının köhnə məktəbi olan Oxford Universitetinin kollecində oxudu. Atası onun tibb sahəsində oxumasını istəsə də, riyaziyyatı çox sevirdi. Lakin məktəbin riyaziyyat bölməsi yox idi. Beləliklə, bunun əvəzinə fizika öyrənməyə başladı. Üç il sonra təbiət elmləri üzrə birinci dərəcəli şərəf medalı ilə təltif edildi. Daha sonra kosmologiya elmi üzərində işləmək üçün təhsilini Cambridge davam etdirdi.

Hawking kainatın əsas prinsipləri üzərində işləyirdi. Alim Roger Penrose ilə birlikdə Einşteynin Məkan və Zamanı əhatə edən Ümumi Nisbilik Nəzəriyyəsinin Böyük Partlayışla başladığını və qara dəliklərlə sona çatdığını göstərdi. Bu nəticə kvant mexanikası ilə ümumi nisbi nəzəriyyənin birləşdirilməli olduğunu ortaya qoydu. Bu, iyirminci əsrin ikinci yarısının ən böyük kəşflərindən biri idi. Bu birləşmənin bir nəticəsi qara dəliklərin tamamilə qara olmaması, əksinə radiasiya yayması və buxarlanması və görünməməsi idi. Digər bir nəticə də kainatın sonu və bir həddi olması idi. Bu, kainatın başlanğıcının tamamilə elmi qaydalar çərçivəsində baş verməsi demək idi.

1965-ci ildə ilk həyat yoldaşı Jane Wilde ilə evləndi və üç övladı var. Stephen Hawking, 90-cı illərdə, özünə baxan və daha sonra ikinci arvadı olan Elaine Mason ilə bir sevgi münasibətindən sonra ilk həyat yoldaşı ilə boşanma nöqtəsinə gəldi.

Stephen Hawking xəstəliyi

Stephen Hawking nadir rast gəlinən, erkən başlayan və yavaş irəliləyən bir amiotrofik yanal skleroz (ALS) xəstəliyindən əziyyət çəkirdi. Xəstəlik 1963-cü ildə, Hokinqin 21 yaşında ikən təyin olundu; Hokinqə həkimləri tərəfindən iki illik ömür verildi.  Zamanla motor neyronların yüzdə səksənini öldürərək sinir sistemini iflic edən, ancaq beynin zehni fəaliyyətinə müdaxilə etməyən bu xəstəlik, Hawkingi əlil arabasına məhkum etdi. 1970-ci illərin sonunda danışma qabiliyyəti tədricən zəifləməyə başladı.  1985-ci ildə CERN-i ziyarət edərkən sətəlcəm xəstəliyinə tutuldu. Buna görə nəfəs borusu deşilməli idi və səsini tamamilə itirdi. 1986-cı ildən bəri kreslosuna qoyulmuş və mətnləri səsə çevirə bilən kompüteri sayəsində insanlarla ünsiyyət qurmağa başladı. Elmi işlərində və gündəlik həyatda mühitindən və ailəsindən dəstək alırdı. 2005-ci ildə əl əzələlərini hərəkətə gətirmə qabiliyyətini itirəndə yanağındakı əzələləri sözləri seçmək üçün istifadə etməyə başladı.

Stephen Hawking fəaliyyəti

Böyük partlamalardan qara dəliklərə qədər bir çox mövzuda geniş araşdırma aparan Stephen Hawking nəzəri fizika, astrofizika, cazibə, kvant fizikası və kosmologiya sahələrində inqilabi nəzəriyyələr irəli sürdü. Stephen Hawking’in ixtiralarının ən əhəmiyyətlisi belə sıralana bilər:

• Stephen Hawking, məşhur fizik Roger Penrose ilə özəlliklər üzərində araşdırma aparmışdır. Kainatın təklik olaraq başladığı nəzəriyyəsini irəli sürən əsərlərində yer-zaman təkliyinin iki mühüm növündən bəhs etdi. Bunlar əyri və konus şəkilli özəlliklər idi.
• Məşhur fiziklər Brandon Carter və James Bardeen ilə birlikdə qara dəlik mexanikasının dörd qanununu kəşf etdi. Onun ən vacib nəzəriyyəsi qara dəliklərin radiasiya yayması idi. Stephen Hawking, qara dəliklərin enerjisi tükənənə qədər mövcud ola biləcəyini və buxarlanacağını göstərdi.
• Qara dəliklərin onlara yaxınlaşan şeyləri bürüydüyünü və onlara daxil olan cisimlərin geri dönə bilməyəcəyini söyləyən Stephen Hawking, qara dəliklərin məlumatları məhv etdiyini və enerjinin qorunması qanununa zidd olan qara dəlik məlumat paradoksu üzərində işlədiyini söylədi.
• Məkan və zamanın böyük partlayışla yarandığını müdafiə etdi.
• Stephen Hawking, zaman səyahətində 3 ölçünün yanında 4-cü bir ölçünün də olduğu fikrini irəli sürdü. Vaxt səyahətinin fiziki cəhətdən mümkün olduğunu, lakin hələ canlı olmadığını iddia etdi. Həm də yalnız gələcəyə bir səyahət edilə biləcəyini düşünürdü.

Stephen Hawking 14 Mart 2018-ci il , 76 yaşında İngiltərənin Cambridge şəhərindəki evində vəfat etdi.